Een hogere gewasopbrengst en gezondere bodem, dat wil iedere bio-boer wel. Maar veel melkveehouders zien op tegen het extra (loon-)werk en de investering van extra zaaigoed. Hoe werkt meng- of wisselteelt in de praktijk? Welke ervaringen hebben andere melkveehouders ermee? En is het iets voor jou? We nemen je mee in de praktijk.
“Grasklaver is de makkelijkste mengteelt”, steekt melkveespecialist Robert van Dorst van wal. “De boer hoeft de grond dan niet te scheuren of ploegen en grasklaver geeft minder onkruid, ideaal dus. Maar na vier jaar zit er te veel organische stof in de grond en doet de klaver het niet (goed) meer. De bodem is aan verandering van teelt toe”, legt Robert uit. “Op de huiskavel wil je het liefste gras telen, want dan kunnen de koeien gemakkelijk de wei in. Op een veldkavel kan je prima voor wisselteelt kiezen.”
Michel en Grietje Raaphorst van Nordic Maize breeding (NMB) doen veel praktijkonderzoek naar meng- en wisselteelt en focussen zich op de ontwikkeling van de sterkste zaden, die goed gedijen in het Nederlandse klimaat. Michel adviseert om na vier jaar grasklaver eerst één seizoen vroegrijpe mais te zaaien opgevolgd door wintererwten. “Met meng- en wisselteelt stimuleer je de biodiversiteit van het bodemleven. En dat is super belangrijk om de bodem weerbaar en gezond te houden”, legt hij uit. “Vroeger was voedererwt het meest gangbare gewas. Daardoor zijn in Nederland bepaalde stikstofbindende bodemorganismen, die belangrijk zijn voor de erwt, overal in de bodem aanwezig. Dat is bij veel andere vlinderbloemigen niet het geval. Deze micro-organismen zorgen ervoor dat de erwt stikstof uit de lucht vastlegt in de knolletjes op de wortels.”
Kenmerkend voor de wintererwten is dat het plantje tot maart nog niet veel voorstelt, maar in april flink begint te groeien. Erwten slaan al bij lage temperaturen goed aan, terwijl klavers echt warmte nodig hebben om op gang te komen. “Wij hebben onze wintererwten speciaal geselecteerd op de Nederlandse ‘knipperlichtwinters’”, verklaart Michel. “Bij een strenge winter vriest klaver bijvoorbeeld al kapot. De stikstofknolletjes die de erwten in de winter aanmaken, dienen in het voorjaar al als bouwstof voor het partnergewas. Het partnergewas heeft dus een betere opbrengst dankzij de vrijkomende stikstof van de erwten.” In het voorjaar vormen de erwten weer nieuwe stikstofknolletjes. Robert van Dorst heeft daarbij een belangrijke tip voor melkveehouders: “Rij in het voorjaar géén organische mest uit op de graserwt. De erwt zorgt al voor genoeg stikstof in de bodem en legt gemiddeld zo’n 20-30 kg stikstof per hectare vast. Benut de organische mest dus liever op ander gras- of maisland."
Een voordeel van erwten ten opzichte van andere mengteelten is de bedrijfszekerheid. Robert licht dit toe: “Als je in het najaar gras met erwten inzaait, geeft dit direct in het voorjaar al een goede opbrengst van de eerste snede. Ook is een combi van graan met erwten minder risicovol dan bijvoorbeeld graan met veldbonen, omdat erwten minder gevoelig zijn voor ziektes.” Naast bedrijfszekerheid telt ook het gemak van mengteelt met erwten mee, vindt Robert. “Erwten kan je op dezelfde diepte zaaien als het graan, dus dat maakt het inzaaien gemakkelijker dan bij veldbonen. Qua opbrengst doet een mengteelt met erwten niet onder voor een mengteelt met veldbonen. Tot slot heb je voor erwten slechts een minimale grondbewerking nodig voordat je gaat zaaien. Zo hoef je niet eerst te scheuren of ploegen en dat vinden veel melkveehouders wel prettig.”
En hoe rekenen de erwten eigenlijk in het rantsoen? “Als je erwten als gehele plant silage (GPS) oogst dan stijgt het ruw eiwit van het ruwvoer van ongeveer 80 naar 120 tot 130 gram”, weet Robert. “Dat is precies goed voor de droge koeien. Het is een heel fris, smakelijk product, dat de koeien graag vreten. Het stimuleert de ruwvoeropname en geeft bovendien extra structuur aan het rantsoen. Het is kortom een ideaal droogstandsvoer”, vindt de melkveespecialist. “Enkele van mijn klanten zijn vorig seizoen al gestart met de mengteelt van gras met wintererwten. En de ervaringen zijn goed: het gewas stond er prachtig bij en gaf een hoge opbrengst per hectare. Meer VEM, structuur en eiwit. Voor de melkkoeien past het mooi naast de weidegang. Want door dit ernaast te voeren neemt de stikstofefficiëntie van de koe toe. Stikstof in het rantsoen gaat immers verloren als de koe onvoldoende energie erbij opneemt. Door de erwten stijgt de energiewaarde van het rantsoen, benutten de koeien het totale rantsoen beter en daalt de stikstofuitstoot van de koe. Het is dus ook nog eens gunstiger voor het milieu. Kunnen we binnenkort misschien wel weer 130 rijden dankzij de mengteelt”, grapt de melkveespecialist.
Levert de mengteelt een bijdrage aan de natuurlijke omgeving? Grietje Raaphorst is overtuigd: “Jazeker, de mengteelt van erwten en granen of gras levert een belangrijke bijdrage aan de biodiversiteit in de landbouw en natuur. Al vroeg in het voorjaar vliegen bijen en hommels op de erwten, dat levert flink wat decibellen aan gezoem op. Bijen en hommels hebben aan de erwt een belangrijke voedselbron in een periode van het jaar dat de meeste cultuurgewassen zoals aardappelen en mais nog niet bloeien”, weet Grietje. Kortom, ook de natuur vaart wel bij mengteelt.
Ben jij nieuwsgierig geworden en wil je meer kennis en informatie over mengteelt? Neem dan gerust contact op met één van onze melkveespecialisten of jouw dealer. Zij bekijken graag samen met jou welke mogelijkheden er op jouw bedrijf zijn.